Sổ tay bệnh của đất chuyên sâu

18/08/2025

Bài viết cung cấp kiến thức tổng quan và chuyên sâu về các loại “bệnh” của đất – từ sự mất cân bằng dinh dưỡng, ô nhiễm hóa chất, đến suy thoái sinh học – cùng cách nhận biết và biện pháp phục hồi phù hợp. Đây là một phần trong nỗ lực của FHF nhằm nâng cao năng lực cộng đồng trong việc canh tác thân thiện với môi trường, bảo vệ sức khỏe đất – yếu tố sống còn cho an ninh lương thực và sinh kế lâu dài.

Nội dung bài viết

Nhóm bệnh	Bệnh của đất	Chuẩn đoán (quan sát trực tiếp)	Nguyên nhân	Hậu quả	Cách xử lý	Thời gian xử lý & Kiểm tra lại	Thiết bị/Dụng cụ cần
Hóa học	Chua đất (acid)	Đo pH < 5,5; đất màu xám vàng; cỏ dại chua me phát triển	Mưa nhiều, bón nhiều phân hóa học	Rễ yếu, lá vàng	Bón vôi CaCO₃/CaO, bổ sung phân hữu cơ	4 – 6 tuần; đo lại pH sau 1 tháng	Bộ đo pH đất
Hóa học	Kiềm hóa	Đo pH > 8; đất trắng mốc; lá vàng gân xanh	Nước tưới nhiễm muối, bón nhiều tro/vôi	Giảm hấp thu vi lượng	Bổ sung hữu cơ, thạch cao, lưu huỳnh	6 – 8 tuần; đo lại pH sau 1,5 tháng	Bộ đo pH đất
Hóa học	Mặn hóa	Mặt đất trắng muối khi khô; cây héo dù đất ướt	Nước mặn, phân kali clorua nhiều	Héo rũ, chết nhanh	Rửa mặn, trồng cây chịu mặn tạm thời	3 – 4 tuần; kiểm tra EC sau 3 tuần	Bộ đo EC (độ mặn)
Hóa học	Ngộ độc phèn (Al, Fe)	Đất vàng đỏ/nâu gỉ sét; nước chua vàng; rễ thối	Đất phèn, úng nước	Lá cháy vàng, rễ thối	Lên liếp cao, bón vôi, rửa phèn	6 – 8 tuần; đo pH sau 1,5 tháng	Bộ đo pH đất
Vật lý	Đất nén chặt	Đất vón cục cứng, khó xới; nước đọng mặt	Cày xới ít, máy nặng	Rễ khó phát triển	Bón hữu cơ, cày sâu, trồng cây cải tạo	8 – 12 tuần; kiểm tra độ tơi xốp mỗi tháng	Que thăm đất, xẻng
Vật lý	Đất khô cằn	Đất nứt chân chim, bụi mịn; nước tưới thấm nhanh	Mất mùn, không che phủ	Không giữ nước	Phủ rơm, bón hữu cơ, trồng cây che phủ	6 – 10 tuần; kiểm tra ẩm độ hàng tuần	Máy đo ẩm đất
Vật lý	Xói mòn	Mất lớp đất mặt, lộ sỏi đá	Địa hình dốc, mưa lớn	Nghèo dinh dưỡng	Làm bậc thang, trồng chắn gió, phủ đất	1 vụ mùa; kiểm tra sau mỗi mưa lớn	Thước đo dốc, GPS
Sinh học	Đất “chết” vi sinh	Không thấy trùn, kiến; đất không mùi “đất rừng”	Lạm dụng hóa chất	Cây kém đề kháng	Bổ sung phân hữu cơ, chế phẩm vi sinh	4 – 6 tuần; kiểm tra sinh vật đất mỗi tháng	Khay bắt trùn, kính lúp
Sinh học	Bùng phát vi sinh hại	Xuất hiện nấm mốc trắng đen hôi; cây chết rải rác	Đất ẩm lâu, nhiều tàn dư bệnh	Thối rễ, chết cây	Luân canh, Trichoderma, vôi	3 – 4 tuần; quan sát sau 2 tuần	Kính lúp, sổ ghi chép
Sinh học	Tuyến trùng hại	Rễ phồng u, nứt; lá vàng	Trồng 1 loại cây lâu năm	Rễ yếu, cây chậm lớn	Luân canh, trồng cúc vạn thọ	1 vụ mùa; kiểm tra rễ sau thu hoạch	Dao nhỏ, kính lúp
Ô nhiễm	Kim loại nặng	Đất gần khu công nghiệp; cây còi; phân tích có Pb, Cd, Hg	Nước/đất ô nhiễm CN	Ngộ độc khi ăn	Trồng cây hút độc, thay tầng đất	6 – 12 tháng; xét nghiệm lại	Bộ kit xét nghiệm KLN
Ô nhiễm	Thuốc BVTV tồn dư	Mùi hắc hóa chất lâu tan; cây chậm lớn	Lạm dụng thuốc trừ sâu	Giảm vi sinh, độc hại	Bón hữu cơ, chế phẩm phân giải thuốc	3 – 6 tháng; kiểm tra vi sinh	Bộ kit kiểm thuốc BVTV
Ô nhiễm	Rác thải vô cơ	Đất lẫn nilon, nhựa	Vứt rác không xử lý	Giảm tơi xốp	Thu gom, sàng lọc đất	Ngay lập tức; kiểm tra định kỳ	Sàng tay, găng tay

Đăng Ký Hỗ Trợ

Sổ tay bệnh của đất chuyên sâu